Hoe meer we afstand doen van de verzorgingsstaat, des te meer realiseer ik mij wat een fantastisch bezit dat eigenlijk was. Zo was de verzorgingsstaat (zeker in zijn laatste fase) heel vriendelijk voor mensen die hem eigenlijk niet moesten. Voor aanhangers van de verzorgingsstaat waren er professionele hulpverleners, verzorgenden, betaalde hulpverleners, collectieve voorzieningen, verzorgingshuizen, zorginstellingen voor mensen met beperkingen. Allemaal betaald met premies en belastingen. Maar wie liever zich liever liet verzorgen door zijn eigen familie, of wie omgekeerd liever zelf zorgde voor zijn bejaarde ouders of verstandelijke beperkte kind, die kon in de verzorgingsstaat zijn eigen kleine participatiesamenleving vormgeven. Daar had je een persoonsgebonden budget voor, waar je mantelzorg mee kon betalen of een ouderinitiatief voor mensen met een verstandelijke beperking. De verzorgingsstaat in zijn nadagen was heel tolerant en welwillend ten opzichte van andersdenkenden en zelfzorg-adepten. Lees de column in Vakblad Sociaal Werk verder (pdf)
Zoeken naar "verzorgingsstaat"
Mensen haken af dankzij participatiesamenleving
“Margo Trappenburg stond niet te juichen op het moment dat Nederland overging van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving. Natuurlijk erkent ze dat er ook aan de verzorgingsstaat nadelen zitten, maar wat haar betreft is het toch één van de mooiste menselijke uitvindingen. ‘Maar ik ga er niet over wat de Nederlandse regering besluit en de omslag is gemaakt. Ik vind alleen wel dat we ons meer zouden moeten verdiepen in de voor- en nadelen die dit met zich meebrengt.’” Lees verder
Ik wil mijn kinderen niet tot last zijn. Euthanasie en hulp bij zelfdoding in de participatiemaatschappij
Artikel in Tijdschrift voor Gezonheidszorg en Ethiek
Een van de issues tijdens de verkiezingscampagne van 2017 in Nederland was de ‘voltooid-levendiscussie’, die handelt over het recht van oude mensen om hun leven te beëindigen, ook als zij niet uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Voorstanders vinden dat dit recht voor mensen vanaf een bepaalde leeftijd (70, 75?) in een wet moet worden vastgelegd. In dit artikel wordt betoogd dat de vraag naar hulp bij zelfdoding op oudere leeftijd groter wordt naarmate de participatiesamenleving verder voortschrijdt en de verzorgingsstaat verdwijnt. Ouderen zullen gaan vragen om hulp bij zelfdoding om altruïstische redenen. Lees het artikel (pdf)
Dat vak dat je leerde, dat is niet meer: Hoe maatschappelijk werkers in Nederland denken over de-professionalisering
‘My profession is gone’: how social workers experience de-professionalization in the Netherlands’
Wetenschappelijk Engelstalig artikel met Gercoline van Beek in European Journal of Social Work.
Samenvatting in het Nederlands:
Hulpverleners in het sociaal domein in Nederland worden geconfronteerd met twee belangrijke veranderingen. Ten eerste wordt gespecialiseerde hulpverlening grotendeels vervangen door generalistisch werkende wijkteams. En ten tweede maakt de verzorgingsstaat plaats voor een participatiesamenleving, waarin mensen vooral hulp moeten krijgen van elkaar in plaats van betaalde hulpverleners. De eerste verandering heet ‘despecialisatie’, de tweede fundamentele de-professionalisering. De centrale vraag in dit artikel luidt: hoe beoordelen maatschappelijk werkers deze veranderingen? Kwalitatieve interviews met 29 ervaren maatschappelijk werkers laten zien dat zij doorgaans enthousiast zijn over despecialisatie, omdat dit beter is voor cliënten met multi-problematiek. Zij zien generalistisch werken ook als een nieuwe uitdaging. Het oordeel over fundamentele de-professionalisering is negatiever. Maatschappelijk werkers maken zich zorgen over cliënten die geen geschikt netwerk hebben. Zij maken ook zorgen over hun vak, nu hulpverlening (gedeeltelijk) wordt overgenomen door leken en vrijwilligers. Ze vinden het moeilijk om zich tegen deze ontwikkeling te verzetten: zij vrezen voor hun baan. Sommigen zijn bereid om zelf onbetaald hun werk voort te zetten. Het is hoog tijd dat maatschappelijk werkers (nu: sociale professionals) en wetenschappers op dit gebied zich verdiepen in fundamentele de-professionalisering.
Gratis werk
Lezing over de grens tussen vrijwilligerswerk en reguliere arbeid. Conferentie ‘De zin en onzin van de Rotterdamse Tegenprestatie’.
“De verzorgingsstaat was een schild voor de zwakken, een ontlasting voor hun niet-kwetsbare familieleden. De verzorgingsstaat was ten slotte een banen-generator. De verzorgingsstaat creëerde een grote hoeveelheid banen waarin niet alleen, maar toch vooral heel veel vrouwen werk vonden. Vrouwen konden aan de slag in de kinderopvang en de naschoolse opvang terwijl andere vrouwen elders gingen werken. Vrouwen gingen betaald werk doen als verzorgende, diëtiste of activiteitenbegeleidster in verpleeg- en verzorgingshuizen. Mannen, maar ook veel vrouwen werden bijstandsmaatschappelijk werker bij de sociale dienst. Vrouwen die voorheen onbetaalde armenzorg zouden hebben gedaan voor de diaconie of de raad voor de kinderbescherming konden nu een echte baan vinden met een salaris en met carrière mogelijkheden. Hoe mooi dat was kunnen we lezen in de memoires van maatschappelijk werkster Marie Kamphuis, die haar opleiding tot sociaal werkster afrondde in de jaren dertig en er als een van de weinigen al voor de verzorgingsstaat in slaagde een betaalde baan te vinden. Ze vertelt hoe blij ze daarmee was: Lees verder en bekijk de powerpoint
Tussen kantklosprincipe en minibieb. Dubbelinterview in Bestuurskunde
Rixt Riemersma & Thomas Schillemans in gesprek met Menno Fenger en Margo Trappenburg over de participatiesamenleving
Bestuurskunde 2016 (25) 3
“In de participatiesamenleving moeten/mogen mensen veel zelf doen. Dit leidt tot een fundamentele herijking van de rol en de principes van de verzorgingsstaat. In hun recente oraties zetten de hoogleraren Fenger en Trappenburg dit onderwerp verder op de kaart. En, hoewel ze beiden het belang van lokale kennis en goede samenwerking onderstrepen, komen ze daarbij tot een radicaal andere waardering van het verschijnsel. Waar Trappenburg ons oproept om eens ‘nee’ te zeggen tegen al dat participeren’, daar wil Fenger juist onderzoeken hoe het ‘eigenaarschap van publieke instituties’ in de verzorgingsstaat ‘dichter bij burgers’ kan worden gebracht. In dit artikel resumeren en confronteren we deze beide perspectieven op de toekomst van de verzorgingsstaat.”
Helpen als ambacht. Over arbeidsdeling in de participatiemaatschappij
29 april oratie (dubbeloratie met Evelien Tonkens) Universiteit voor Humanistiek, Pieterskerk, Utrecht, 14.45 uur precies.
De omslag van verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij heeft gevolgen voor de verdeling van arbeid. Veel werk dat in de verzorgingsstaat werd gedaan door betaalde krachten (thuiszorgmedewerkers, activiteitenbegeleiders, sociale hulpverleners) moet in de participatiesamenleving op onbetaalde basis worden verricht door familie, vrienden en buren en door werklozen als tegenprestatie voor een uitkering. Margo Trappenburg duidt dit aan als de opkomst van het Ikea-principe in de hulpverlening. Haar oratie gaat over de vraag of hulpverlening volgens het Ikea principe een goed idee is en zo nee, of het mogelijk is om daar iets tegen te doen.
Lees een samenvatting op de socialevraagstukken.nl of de volledige versie (PDF)
Interviews
- Artsendebat beïnvloedt coronapolitiek. In: Medisch Contact, maart 2021
- Mensen haken af dankzij participatiesamenleving. In: Zorg+Welzijn, december 2017
- Tussen kantklosprincipe en minibieb. Vraaggesprek over de participatiesamenleving. In: Bestuurskunde, 2016, (25) 3
- Mogen burgers nog op de bank liggen? In: Zorg+Welzijn, oktober 2015
- Accepteer dat sommige mensen afhankelijk blijven. In: Movisies, juni 2015
- We moeten de verzorgingsstaat niet te snel afserveren. In: Ons, magazine voor senioren, nr.11, 2015, pp 48-51
- We zorgen niet meer met zijn allen. Over documentaire ‘Harry, Tiny en Sonja’. Op www.human.nl, 10 april 2015
- Het is heel fijn dat er sociaal werkers zijn. Gesprek met Hans Oostrik in Maatwerk. In: Vakblad voor maatschappelijk werk, nr. 2, april 2015
- Professies in veranderende samenleving. Op: www.zorgethiek.nu, 25 februari 2015
- Houd de rug recht in principiële kwesties. Hoogleraar Trappenburg moedigt huisartsen aan tot verzet. In: De Dokter, uitgave van de Landelijke Huisartsen Vereniging, jan/feb 2012
Lezingen
2024
- ‘Ik moet iets doen’. Symposium Patiëntenwetenschappen: verhalen ophalen, vertalen en laten meebepalen, voorafgaand aan de oratie van Hester van de Bovenkamp, Erasmus Universiteit Rotterdam, 15 november 2023. Powerpoint
- Stoomcursus bestuurskunde voor CLAS officieren, in programma Politiek Bestuurlijke Sensitiviteit, 29 mei 2024
2023
- ‘Spheres of Justice: 40 jaar na 1983’. Gastcollege aan de Vrije Universiteit, Amsterdam 15 december 2023
- ‘Twee gedaanten van de universiteit’. Lezing Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam 14 november 2023. Powerpoint
- ‘The quest for wholeness’. Paper prepared for seminar to celebrate the 40th anniversary of Spheres of Justice. Princeton / online, 14/15 October 2023
- ‘Het gezag van streetlevel bureaucrats’. Gastcollege voor de NSOB, Tilburg 14 september 2023
2022
- Bijdrage aan panel ‘Overheid of vrije markt: wie dottert het zorginfarct?’, georganiseerd door Van Hier Naar …, 13 december 2022
- ‘Sociaal werkers en de politiek’. Gastcollege Master Social Work, Stenden Hogeschool, 28 november 2022
- Lezing tijdens jubileumsymposium Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk 75 jaar (BPSW), Utrecht
- ‘Implementatie in het sociaal domein.’ Workshop voor de onderzoekers sociaal domein van het SCP. Samen met sociaal werkers Redouan El Khayari en Jolien Lohuis, 9 juni 2022
2021
- Iedereen aan het werk. Simpel Switchen Festival: werken op de best passende plek, 26 september. Powerpoint
- Afscheid van de neoliberale burger en zijn overheid. KNAW colloquium, 15 maart. Powerpoint en kijken op Youtube
2020
- Coreferaat bij Van Slingelandtlezing door Albert Jan Kruiter
Vereniging Bestuurskunde, 29 oktober, online vanuit Den Bosch. Kijken op Youtube - Solidariteit in tijden van corona. Ab Harrewijnlezing, 5 oktober, Mini-symposium Landelijke Cliëntenraad, Nieuwegein. Terugkijken
- Reactie op lezing Trudy Dehue, in de serie Endless Life, Doornburgh
2019
- Wat moet op de agenda komen van het sociaal werk? Marie Kamphuis Lezing, Utrecht, 14 november. Powerpoint
- De participatiesamenleving en wat we ervan moeten vinden. Deelsessie tijdens Festival van het Binnenlands Bestuur, Amsterdam, 9 november
- Samenwerken met het sociaal domein. Lezing binnen VU Divosa Collegereeks, Utrecht, 19 juni
- Sociaal werkers in een managementtijd. Voordracht voor Movisie, Utrecht, 4 juni
- De participatiesamenleving: een morele kosten-batenanalyse. Lezing binnen De Linde CollegeReeks, Haarlem, 27 mei. Powerpoint
- Lezing bij masterclass Leiderschap veranderen: nodig of overbodig?, Driestar, Gouda, 22 mei. Powerpoint
- Voorzitter bij lezing Stacy Clifford Simplican, Internationaal Symposium Sociale Inclusie, Universiteit voor Humanistiek, 16 mei
- Geld of hulp in natura? Lezing tijdens Studiedag All about the money? Leidt financiële regie tot maatschappelijke deelname?, VFG Vereniging Personen met een Handicap, Vlaams Parlement, Brussel, 7 mei. Powerpoint
- Bijdrage aan panel Frontlijnwerk, congress Avans in Blauw, Den Bosch. 27 april
- Rekenen is nog veel moeilijker dan het lijkt. Lezing voor de Rekenkamer Zeist, bij het afscheid van voorzitter Alma Schaafstal,
21 februari. Powerpoint - Toespraak bij het afscheid van Neeltje Spit als sociaal makelaar, Buurtcentrum De Boog, Utrecht Overvecht, 14 januari
In de media
Kranten & (online) tijdschriften
-
Weten we nu wél hoe het verder moet met de zorg? Deelname podcast Trouw.nl: ‘Wijsneuzen. de verkiezingen’, 26 februari 2021 - Corona-solidariteit gaat ons niet redden, www.socialevraagstukken.nl, 8 oktober 2020
- De drempel om hulp te vragen wordt te hoog, www.socialevraagstukken.nl, 25 januari 2018
- Zeg eens nee tegen al dat participeren, NRC Handelsblad, 30 april 2016
- Helpen is ook een ambacht, www.socialevraagstukken.nl, 29 april 2016
- Burn out-samenleving of lief communisme?, www.socialevraagstukken.nl, 29 februari 2016
- Participatiesamenleving: niet dezelfde fout maken als met de multiculturele samenleving, www.socialevraagstukken.nl, 8 september 2015
- Enkel academici profiteren van wijkzeggenschap. NRC Handelsblad met Jante Schmidt nav het verschijnen van ons boek Montessori-democratie. Spanningen tussen burgerparticipatie en lokale politiek, 18 mei 2015
- Simpele zorg hoeft niet door de buren. NRC Handelsblad, 1 december 2014
- Loyale ambtenaar is niet hip meer, NRC Handelsblad, 6 september 2014
- Terug naar verzorgingsstaat, Tubantia en andere GPD bladen, 30 januari 2014
- Zorg in de buurt ontstaat niet vanzelf, met Femmianne Bredewold en Evelien Tonkens, de Volkskrant, 23 september 2013
- Bezuinigen op debielen is debiel, met Marigo Teeuwen, de Volkskrant, 20 maart 2013
- Zorgprofessional nieuwe stijl, Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, voorjaar 2013
Radio & tv
- Geïnterviewd voor NOS.nl over zorgzamen kassamedewerkers, 16 december 2015
- Interview op website Omroep Human nav documentaire over mensen met psychiatrische achtergrond, 10 april 2015
- Bij Met het oog op morgen, 26 oktober 2014, over het nieuwe boek Loonfatsoen
- Bij Meldpunt Max over de sluiting van verzorgingshuizen, 6 maart 2014
- In NCRV programma Altijd wat, over de sluiting van verzorgingshuizen, 11 februari 2014
- Op lijn 1 radio, over de toekomst van de verzorgingsstaat, 6 aug. 2013 naar aanleiding van artikel Het eiland van Zijlstra
- In het IKON programma Lux, aflevering Eigen hachje eerst, 2 juni 2013
- Over de toekomst van de zorg, op radio 1, 7 september 2012, 13.15
- Een debat over keuzen in de zorg op Radio 1, 17 mei 2012